Categories
Geschiedenis Ploerten Religie Wetenschap

Cotton Mather en de Salemse heksenjacht

Heksenjachten zijn een fenomeen dat vooral in de vroegmoderne tijd een grote vlucht nam. In tegenstelling tot wat je zou denken is niet de katholieke kerk met zijn inquisitie hier debet aan, maar zijn het vooral de protestanten die de grootste jachten hielden en de meest redeloze. Wat niet wil zeggen dat er hier en daar uiteraard ook wat heksen door de katholieken op de brandstapel werden gegooid (Jeanne d’Arc is een goed voorbeeld). De katholieken gebruikten hekserij wel als instrument om ketterij aan te pakken of politieke tegenstanders, maar niet op zo’n grote schaal als de protestanten.

Een van de bekendste heksenjachten vond plaats in stadje Salem in New England, een puriteins bolwerk. In Salem was de sfeer sowieso al niet zo relaxed, omdat 2 families een vete hadden waar de hele rest van de gemeenschap ook bij betrokken was. Regelmatig kwam het dan ook tot klappen over en weer. Daarnaast was ongeveer elk vermaak onder de puriteinen verboden. Dansen, feesten, kerst vieren, muziek maken. Het was allemaal duivels vermaak  wat terug te leiden viel tot heidense rituelen.

Het begin van de jacht in Salem

Toen in de winter van 1692 enkele kinderen aanvallen kregen van iets dat niet natuurlijk leek en erger was dan epilepsie konden dokters geen fysieke oorzaak vinden. De kinderen gooiden met spullen, maakten vreemde geluiden en klaagden dat ze geprikt werden door naalden. Tegenwoordig kom je dat in de supermarkt ook nog wel eens tegen, maar dan wijt je dat aan een anti-autoritaire opvoeding. Nadat er echter steeds meer jonge vrouwen hetzelfde gedrag begonnen te vertonen opperde een dominee dat het weleens het werk van de duivel kon zijn.

De kinderen wezen ogenblikkelijk een paar personen aan die niet zo geliefd waren binnen de gemeenschap als boosdoeners. Een bedelaar, een vrouw die niet vaak genoeg (als in minstens 8 uur per week) naar de kerk ging en een slaaf van een ander ras. Deze werden ogenblikkelijk opgepakt.

Hier stopte het echter niet bij. de kinderen begonnen meer mensen te beschuldigen, waaronder mensen met een goede reputatie die vaak in de kerk te vinden waren. De conclusie die hieruit volgde was dat kennelijk iedereen een heks kon zijn en een golf van arrestaties volgde. Ook omdat de opgepakten weer nieuwe namen noemden.

Het proces

Uiteindelijk leidde dit tot een proces tegen tientallen vermeende heksen waarbij het belangrijkste bewijs de zogenaamde geestverschijningen waren. De kinderen beweerden namelijk dat ze geprikt werden met naalden door geestverschijningen van de mensen die ze beschuldigden. Dit kwam goed uit want een alibi telde op deze manier niet meer. Immers jij was misschien wel op je boerderij aan het werk, maar stiekem had je je geestverschijning het duivelse werk op laten knappen.

Dit was het moment waarop Cotton Mather op het toneel verscheen. Deze puriteinse dominee hielp om de heksen definitief te veroordelen. Er was namelijk een discussie over de vraag of de duivel iemands geestverschijning kon gebruiken zonder toestemming van diegene. Als dat het geval zou zijn dan hadden de beklaagden immers niet bewust de kinderen kwaad gedaan. Cotton echter overtuigde de rechtbank van de stelling dat de duivel niet iemands geestverschijning kon gebruiken zonder toestemming. Hiermee was iedereen wiens geestverschijning gezien was per definitie schuldig.

Een meerpersoonsgalg is wel zo efficiënt.
Een meerpersoonsgalg is wel zo efficiënt.

Dankzij Cotton werden flink wat heksen veroordeeld en geëxecuteerd. In de jaren na de processen kregen echter steeds meer mensen het idee dat de veroordelingen niet klopten, tot zo’n 20 jaar na de veroordelingen het algemene oordeel, zelfs van de getuigen en aanklagers, was dat de heksen onterecht waren veroordeeld. Een aantal veroordelingen werd toen ook ongedaan gemaakt (niet dat de opgehangen heksen daar nog iets aan hadden, maar soit).

De enige die altijd heeft volgehouden dat hij een goede rol speelde in het hele proces was Cotton Mather, wat des te vreemder is als je bedenkt dat hij behalve dominee ook wetenschapper was en als eerste een vorm van inenting tegen pokken in Boston introduceerde. Hiermee redde hij tientallen levens. Wat hij dus in Salem net zo makkelijk weer te niet deed.

Categories
Trivia

3 Juni in vogelvlucht

Vandaag is de geboortedag van Harry Shrapnel, de uitvinder van de Shrapnel granaat. Een granaatsoort, die na het ontploffen kogels verspreidt, die dood en verderf zaaien onder de soldaten die zich er onder bevinden. In het Engels wordt de term Shrapnel ook wel als synoniem gebruikt voor granaatscherven.

Vandaag is ook de dag dat in 1991 de vulkaan Mount Uzen in Japan uitbarstte. Hierbij kwam de vulkanoloog Harry Glicken om die 11 jaar eerder de dans was ontsprongen bij de uitbarsting van Mount St. Helens, omdat hij een interview had op de universiteit en dus een dagje weg was bij de observatiepost die hij de voorafgaande 2 weken had bemand.

In gerelateerd nieuws werd in 2009 de laatste aflevering van ‘Toen was geluk nog heel gewoon’ uitgezonden. Tot opluchting van het deel der natie jonger dan 78.

Categories
Geschiedenis Wetenschap

Mount St. Helens

Dit weekend is het 33 jaar geleden dat de vulkaan Mount St. Helens uitbarstte.

De uitbarsting is de grootste in de Verenigde Staten in de recente geschiedenis en kostte aan 57 mensen het leven. Dat getal had veel hoger kunnen liggen. Veel houthakkerskampen in de directe omgeving waren niet bemand, omdat het een zondag was.

In de aanloop naar de uitbarsting waren er wel al tekenen dat er iets te gebeuren stond. Vanaf halverwege maart werd er een groot aantal aardbevingen gemeten, het eerste teken van vulkanische activiteit in de omgeving sinds 130 jaar. Vulkanologen lieten daarop het gebied direct rond de vulkaan afsluiten. Achteraf bleek dat gebied te klein, omdat ze er van uit gingen dat als de vulkaan zou uitbarsten het dan recht omhoog zou zijn, net als de vulkanen in Hawaï waar ze ervaring mee hadden.

De dag voor de uitbarsting genomen vanaf de observatiepost van Harry Glicken (eigendom  U.S. Geological Survey)
De dag voor de uitbarsting genomen vanaf de observatiepost van Harry Glicken (eigendom U.S. Geological Survey)

Waar bijna niemand echter rekening mee hield, is dat deze vulkaan uiteindelijk aan de zijkant zou ontploffen. Op 18 mei 1980 ontstond er een grote aardbeving aan de noordzijde, waarop er een enorme aardverschuiving ontstond. De aardverschuiving zorgde ervoor dat de druk aan de zijkant van de vulkaan te laag werd en de magma een weg zocht door de rotsen heen.

De eerste die de uitbarsting meldde was David Johnston, een vulkanoloog die op een observatiepost aan de noordzijde op 10 kilometer van de vulkaan zat. Dat was ook het laatste wat hij deed. Ongeveer een minuut na de aardbeving nam hij via de radio contact op met de woorden: “Vancouver, Vancouver, dit is ‘m!!”. Hierna viel het signaal uit. Een medeslachtoffer dat een stuk noordelijker zat meldde, “ehm, heren, de camper en de auto ten zuiden van me zijn helemaal bedekt en het gaat me ook te pakken krijgen”. Beide slachtoffers zijn nooit gevonden.

Eigenlijk was het helemaal niet de bedoeling dat David Johnston op de observatiepost zou zitten. De 2 weken voor de uitbarsting zat Harry Glicken er. Maar precies op de dag van de uitbarsting had hij een afspraak aan een universiteit, waardoor hij die dag niet kon. Elf jaar lang heeft hij zich schuldig hierover gevoeld, totdat hij zelf omkwam bij een vulkaanuitbarsting in Japan. Eind goed al goed.

4 maanden na de uitbarsting, genomen vanaf dezelfde plek door Harry Glicken (eigendom van de  U.S. Geological Survey)
4 maanden na de uitbarsting, genomen vanaf dezelfde plek door Harry Glicken (eigendom van de U.S. Geological Survey)
Categories
Geschiedenis

Het bal der wilden en Karel de zesde

Karel van Navarra was niet de enige Karel die in de de 14e eeuw op pijnlijke wijze kennis maakte met het fenomeen levend verbranden. Ook Karel de zesde van Frankrijk kwam ermee in aanraking, zij het dat deze Karel het wel na kon vertellen.

Wat wil het geval?

Van Karel VI was bekend dat hij geestelijk niet helemaal stabiel was. De eerste keer dat dit zich openbaarde resulteerde meteen in de dood van een aantal ridders in zijn gezelschap. Hij beschuldigde hen tijdens een reis namelijk plotseling van verraad terwijl hij met zijn zwaard in het rond zwaaide al ledematen afhakkend. Nadat enkele ridders het loodje hadden gelegd werd de koning ontwapend en op de grond gelegd waarna hij 3 dagen lang in een comateuze staat verkeerde.

Zijn ooms maakten hier handig gebruik van door zichzelf als regenten aan te wijzen totdat de koning geestelijk hersteld was en zich weer met het koningschap kon bezighouden. Het zou echter niet de laatste keer zijn dat Karel getroffen werd door psychotische wanen.

De zomer erna leed de Karel tijdelijk niet aan wanen en werd er allerlei vermaak georganiseerd om de koning wat af te leiden. Een van de georganiseerde activiteiten was een groot bal waarbij er gedanst zou worden door 6 als demonen verkleedde dansers. De kostuums bestonden uit in hars gedrenkte linnen gewaden waar vlas op was geplakt en maskers van hetzelfde materiaal, zodat de dansers onherkenbaar waren De meeste genodigden wisten niet dat de dansers bestonden uit Karel zelf en 5 hoge edelen, maar voor de zekerheid was het strikt verboden om tijdens de dans met toortsen de zaal in te komen.

Uiteraard was er een persoon die zich hier niets van aantrok en halverwege dronken met een toorts binnenkwam en dat was de broer van Karel. Zodra hij de dansers zag wilde hij weten wie er onder de maskers verborgen zaten en hield zijn toorts bij het gezicht van een van de dansers terwijl hij hem beviel z’n masker af te doen. Dit was het moment dat het bal der wilden overging in het bal der brandenden, want het masker vatte vlam en de brandende danser begon gillend te rennen waarbij hij 3 collega’s aanstak. Gelukkig voor Karel ontsprong hij de dans doordat zijn tante net op tijd haar jurk over hem heen gooide, maar de schrik van de levende verbrandingen om hem heen, heeft hem duidelijk geen goed gedaan, want de psychose kwam dubbel zo hard weer terug.

Tip van de dag: Als je gevoelig bent voor psychoses, ga dan niet met brandende mensen dansen.

Karel doet de crazy chicken!