Tag: flamberen

Categories
Geschiedenis Ploerten Wetenschap

Alvin Graves en de Castle Bravo bom

Het is vandaag precies 75 jaar geleden dat het element plutonium voor het eerst geïsoleerd werd door Glenn T. Seaborg. Naast het gebruik voor vreedzame doeleinden is plutonium uitermate geschikt om kernwapens mee te maken.

Straling? dat valt wel mee joh!
Castle Bravo en straling? dat valt wel mee joh!

Het grootste kernwapen wat de Verenigde Staten ooit hebben getest is de Castle Bravo bom, die op de Bikini atol tot ontploffing werd gebracht. Doordat de bom veel krachtiger was dan verwacht veroorzaakte hij de grootste radioactieve besmetting in de geschiedenis van de VS. Gezien de enorme kracht van de bom niet zo vreemd. Er is eens uitgerekend dat de kracht gelijk stond aan een trein van California tot aan de Noordoostkust, tot de nok toe gevuld met conventionele TNT springstof.

Ook al zou er 3 keer zoveel radioactiviteit vrijkomen als gedacht dan zou dat niet zo’n groot probleem zijn, gezien de wolk met radioactiviteit niet richting bewoond gebied, maar over de oceaan zou waaien.

Helaas draaide op de ochtend waarop de ontploffing was gepland de wind richting de nabijgelegen bewoonde eilandjes  Rongelap en Utirik. De militairen wilden de test uitstellen, maar de hoogste baas was de burger Alvin C. Graves. Graves was overtuigd dat radiatie niet zo schadelijk was en dat zeuren daarover voor mietjes was. Op zich kon men daar weinig tegen in brengen. Enkele jaren eerder was Graves namelijk aanwezig bij het tweede incident met de zogeheten demon core.

De demon core was een bal van plutonium in sub-kritische staat, wat betekent dat de bal bijna de kritieke massa bereikt had waarbij een kernreactie op gang komt. Om te testen wanneer zo’n reactie zou beginnen experimenteerde men met allerlei stimulaties van de massa. In augustus 1945 kwam zo een van de onderzoekers aan het experiment om, toen hij per ongeluk een blok wolfraamcarbide, dat neutronenstraling tegenhoudt,  op de core liet vallen. Alhoewel hij erger voorkwam door meteen het blok te verwijderen was hij zelf al blootgesteld aan een dodelijke dosis straling.

Ondanks het gebleken gevaar van de experimenten bleven de onderzoekers, waaronder Graves, zonder beveiliging experimenten doen. Een jaar later resulteerde dat in nog een dodelijk ongeluk toen onderzoeker en showman Louis Slotin demonstreerde hoe je de core in een beryllium halve bol kon plaatsen en vervolgens een andere halve bol beryllium  over de core kon laten zakken, zodat de neutronenstraling vanuit de core door het beryllium werd gereflecteerd terug de core in. Door de beryllium bollen niet tegen elkaar aan te laten komen werd voorkomen dat alle straling terug de core in werd gereflecteerd en zo het kritieke punt zou worden bereikt. De manier om te voorkomen dat de bollen beryllium de core helemaal zouden afsluiten was om er de punt van een schroevendraaier tussen te houden.

Ondanks dat Slotin dit al meer dan 10 keer had gedaan, liet hij toch even de schroevendraaier tussen de bollen vandaan komen. Dit resulteerde in een flits van straling, waarna Slotin de reactie stopte door met de schroevendraaier de beryllium bol van de core te wippen.  De enorme stralingsdosis  die vrij kwam resulteerde echter wel in Slotins dood negen dagen later aan acute stralingsziekte.

Nee ik heb dit al heel vaak gedaan, niets gevaarlijks aan.
Nee ik heb dit al heel vaak gedaan, niets gevaarlijks aan.

Tijdens de mislukte demonstratie met de schroevendraaier stond Graves van achter Slotins schouder mee te kijken, en hoewel hij gedeeltelijk werd beschermd door het lichaam van Slotin, werd ook hij blootgesteld aan een enorme stralingsdosis.  In de dagen na het ongeluk werd Graves geheel kaal en gaven de artsen hem 50% kans om het te overleven. Gezien hij 9 jaar later de baas was over de test met de Castle Bravo is hem dat redelijk goed gelukt.

Zijn ervaring met straling gaf Alvin Graves de autoriteit om iedereen voor mietje uit te maken die over straling zeurde. Hij had immers toch wel een grotere dosis binnen gehad en hij had, naar eigen zeggen, nergens last van, in tegenstelling tot die slampamper van een Slotin.

Op de ochtend van de geplande ontploffing van de Castle Bravo besloot Alvin Graves dan ook dat de ontploffing gewoon door zou gaan, immers van een beetje straling ging niemand (behalve Slotin) dood.

Zo gezegd, zo gedaan en op de betreffende ochtend werd de Castle Bravo volgens plan tot ontploffing gebracht. Dat de kracht een stuk groter was dan verwacht had tot gevolg dat de inwoners van zowel Rongelap als Utirik last kregen van stralingsziekte. Pas na 3 dagen werden ze geëvacueerd, om nooit meer terug te keren naar hun huis.

Toen de Amerikaanse senaat naar aanleiding van de kernproeven Graves opriep om te getuigen over de gevolgen van straling  en kanker gaf hij aan dat wellicht de kans iets groter was om kanker te krijgen, maar dat het niet zo heel veel scheelde.

In 1965 overleed Graves aan een hartaanval die, naar later bleek, toch gelinkt kon worden aan z’n ervaring met de demon core.

Categories
Geschiedenis Trivia

De Molotov-cocktail

De Molotov cocktail dankt zijn naam aan Vjatjeslav Molotov, Stalins minister van buitenlandse zaken, die samen met zijn Duitse evenknie Joachim von Ribbentrop in 1939 het Molotov-Ribbentroppact sloot. In dit verdrag spraken nazi-Duitsland en de Sovjetunie af om elkaar niet aan te vallen, ook niet als een van 2-en met een derde partij in oorlog zou komen. In een geheime clausule werd ook bepaald welk deel van Europa in de Sovjet en welk deel in de nazi-invloedssfeer zou liggen. Slechts een week na ondertekening viel Duitsland Polen binnen en begon de 2e wereldoorlog.

In het pact stond ook dat delen van Finland in de Sovjetinvloedssfeer lagen en de Sovjetunie viel dan ook nog voor het einde van 1939 Finland aan. Toen de eerste bommenwerpers boven Finland vlogen was het niet meteen duidelijk wat er aan de hand was. De Sovjetunie had immers geen oorlog verklaard. Bovendien beweerde Molotov op de radio dat de Russen slechts ladingen brood voor het uitgehongerde Finse volk kwamen brengen. Toen de ladingen ‘brood’ landden en ontploften was de Sovjet intentie echter snel duidelijk. De Finnen refereerden vanaf toen aan de Russische bommen als Molotovs ‘broodmanden’.

In deze zogeheten winteroorlog stonden de Finnen tegen een grote overmacht , maar wisten ze toch veel schade aan te richten bij het Sovjet leger. Een van de manieren waarop de Finse soldaten tanks onschadelijk maakten was door flessen gevuld met een mix van ethanol en teer op de tanks te gooien. Doordat aan de zijkant stormlucifers waren geplakt, die aangestoken werden vlak voor het gooien, ontplofte de inhoud van de fles op de tank, met als gevolg een brandende mix die vaak in de tank doordrong via het ventilatiesysteem, waarna de brandstof van de tank zelf explodeerde en de tank buiten werking was gesteld.

De Finnen noemden hun flessen Molotov cocktails zodat er wat te drinken was bij de Molotov broodmanden. Alhoewel Molotov een hekel had aan deze benaming is ze wel blijven hangen en worden heden ten dage alle werpflessen met brandbare inhoud Molotov cocktails genoemd.

Een molotov cocktail voor gebruik, de schrik van elke Russische 'bakker'
Een molotov cocktail voor gebruik, de schrik van elke Russische ‘bakker’
Categories
Geschiedenis Religie

Amsterdam en de Heilige Stede

Afgelopen week heeft paus Fransiscus bepaald, dat Johannes Paulus de tweede heilig mag worden verklaard. Hiervoor waren 2 wonderen nodig. Het eerste was al jaren bekend en het tweede is nu ook gevonden. Johannes Paulus zou een Italiaanse vrouw van kanker hebben genezen.

Vergeleken met wat andere wonderen, was dit een nogal tam geval. Ook zonder hulp van de kerk genezen mensen weleens spontaan van kanker. In vroeger tijden waren de wonderen dan ook vaak een stuk spectaculairder. In de 17e eeuw in Spanje bijvoorbeeld groeide  iemands been terug, dat twee en een half jaar eerder was geamputeerd.

Zelfs Amsterdam kan bogen op een vrij uniek wonder. In 1345 braakte een stervende man een hostie uit, die samen met het braaksel in de open haard werd gegooid. De volgende dag bleek dat de hostie niet verbrand was. De hostie werd naar de pastoor van de oude kerk gebracht, maar keerde op miraculeuze wijze terug naar het huis van de stervende man. Dit herhaalde zich tot 3 keer toe. Hierna werd besloten dat het kennelijk een wonder was en dat op de plaats van het huis een kerk gebouwd moest worden: De heilige Stede.

De Heilige Stede aan het rokin voor de afbraak in 1908. (afbeelding: Bureau Monumentenzorg Amsterdam)
De Heilige Stede aan het rokin voor de afbraak in 1908. (afbeelding: Bureau Monumenten en archeologie Amsterdam)

Amsterdam als bedevaartsoord

Tijdens de middeleeuwen ontwikkelde de kapel zich tot een bedevaartsoord en Amsterdam profiteerde van de duizenden pelgrims die elk jaar het wonder kwamen herdenken. In maart hielden de pelgrims een grote processie door de stad onder andere over de Heilige Weg die genoemd was naar de Heilige Stede. In 1578, toen Amsterdam zich als een van de laatste steden in Holland aansloot bij de opstand tegen de Spanjaarden en protestants werd, kwam de Heilige Stede in handen van de protestanten. Sindsdien werd er geen processie meer gehouden.

Pas in 1881 begonnen katholieken, in eerste instantie stiekem, weer een tocht te houden volgens de route van de middeleeuwse processie. Omdat processies tot 1984 in Amsterdam officieel verboden waren, werd de tocht een stille omgang om het verbod te omzeilen. Toen de protestanten hier achter kwamen bedachten ze een truc om de katholieken in hun hart te treffen. In 1908 werd ondanks hevig katholiek protest de Kerk afgebroken door de hervormde gemeente, die hiermee het begin- en eindpunt van de stille omgang vernietigde. Dat het gebouw, wat er al sinds de middeleeuwen stond, hiermee verloren ging, interesseerde de protestanten niet. Het was immers belangrijker dat de katholieken geïrriteerd werden.

Helaas voor de hervormde gemeente hield de stille omgang niet op en in de jaren 50 van de vorige eeuw liepen er op het hoogtepunt 90.000 mensen mee. De laatste jaren echter schommelt het aantal deelnemers rond de 7.000.

Categories
Geschiedenis Ploerten Religie Wetenschap

Cotton Mather en de Salemse heksenjacht

Heksenjachten zijn een fenomeen dat vooral in de vroegmoderne tijd een grote vlucht nam. In tegenstelling tot wat je zou denken is niet de katholieke kerk met zijn inquisitie hier debet aan, maar zijn het vooral de protestanten die de grootste jachten hielden en de meest redeloze. Wat niet wil zeggen dat er hier en daar uiteraard ook wat heksen door de katholieken op de brandstapel werden gegooid (Jeanne d’Arc is een goed voorbeeld). De katholieken gebruikten hekserij wel als instrument om ketterij aan te pakken of politieke tegenstanders, maar niet op zo’n grote schaal als de protestanten.

Een van de bekendste heksenjachten vond plaats in stadje Salem in New England, een puriteins bolwerk. In Salem was de sfeer sowieso al niet zo relaxed, omdat 2 families een vete hadden waar de hele rest van de gemeenschap ook bij betrokken was. Regelmatig kwam het dan ook tot klappen over en weer. Daarnaast was ongeveer elk vermaak onder de puriteinen verboden. Dansen, feesten, kerst vieren, muziek maken. Het was allemaal duivels vermaak  wat terug te leiden viel tot heidense rituelen.

Het begin van de jacht in Salem

Toen in de winter van 1692 enkele kinderen aanvallen kregen van iets dat niet natuurlijk leek en erger was dan epilepsie konden dokters geen fysieke oorzaak vinden. De kinderen gooiden met spullen, maakten vreemde geluiden en klaagden dat ze geprikt werden door naalden. Tegenwoordig kom je dat in de supermarkt ook nog wel eens tegen, maar dan wijt je dat aan een anti-autoritaire opvoeding. Nadat er echter steeds meer jonge vrouwen hetzelfde gedrag begonnen te vertonen opperde een dominee dat het weleens het werk van de duivel kon zijn.

De kinderen wezen ogenblikkelijk een paar personen aan die niet zo geliefd waren binnen de gemeenschap als boosdoeners. Een bedelaar, een vrouw die niet vaak genoeg (als in minstens 8 uur per week) naar de kerk ging en een slaaf van een ander ras. Deze werden ogenblikkelijk opgepakt.

Hier stopte het echter niet bij. de kinderen begonnen meer mensen te beschuldigen, waaronder mensen met een goede reputatie die vaak in de kerk te vinden waren. De conclusie die hieruit volgde was dat kennelijk iedereen een heks kon zijn en een golf van arrestaties volgde. Ook omdat de opgepakten weer nieuwe namen noemden.

Het proces

Uiteindelijk leidde dit tot een proces tegen tientallen vermeende heksen waarbij het belangrijkste bewijs de zogenaamde geestverschijningen waren. De kinderen beweerden namelijk dat ze geprikt werden met naalden door geestverschijningen van de mensen die ze beschuldigden. Dit kwam goed uit want een alibi telde op deze manier niet meer. Immers jij was misschien wel op je boerderij aan het werk, maar stiekem had je je geestverschijning het duivelse werk op laten knappen.

Dit was het moment waarop Cotton Mather op het toneel verscheen. Deze puriteinse dominee hielp om de heksen definitief te veroordelen. Er was namelijk een discussie over de vraag of de duivel iemands geestverschijning kon gebruiken zonder toestemming van diegene. Als dat het geval zou zijn dan hadden de beklaagden immers niet bewust de kinderen kwaad gedaan. Cotton echter overtuigde de rechtbank van de stelling dat de duivel niet iemands geestverschijning kon gebruiken zonder toestemming. Hiermee was iedereen wiens geestverschijning gezien was per definitie schuldig.

Een meerpersoonsgalg is wel zo efficiënt.
Een meerpersoonsgalg is wel zo efficiënt.

Dankzij Cotton werden flink wat heksen veroordeeld en geëxecuteerd. In de jaren na de processen kregen echter steeds meer mensen het idee dat de veroordelingen niet klopten, tot zo’n 20 jaar na de veroordelingen het algemene oordeel, zelfs van de getuigen en aanklagers, was dat de heksen onterecht waren veroordeeld. Een aantal veroordelingen werd toen ook ongedaan gemaakt (niet dat de opgehangen heksen daar nog iets aan hadden, maar soit).

De enige die altijd heeft volgehouden dat hij een goede rol speelde in het hele proces was Cotton Mather, wat des te vreemder is als je bedenkt dat hij behalve dominee ook wetenschapper was en als eerste een vorm van inenting tegen pokken in Boston introduceerde. Hiermee redde hij tientallen levens. Wat hij dus in Salem net zo makkelijk weer te niet deed.