Categories
Geschiedenis Religie

Amsterdam en de Heilige Stede

Afgelopen week heeft paus Fransiscus bepaald, dat Johannes Paulus de tweede heilig mag worden verklaard. Hiervoor waren 2 wonderen nodig. Het eerste was al jaren bekend en het tweede is nu ook gevonden. Johannes Paulus zou een Italiaanse vrouw van kanker hebben genezen.

Vergeleken met wat andere wonderen, was dit een nogal tam geval. Ook zonder hulp van de kerk genezen mensen weleens spontaan van kanker. In vroeger tijden waren de wonderen dan ook vaak een stuk spectaculairder. In de 17e eeuw in Spanje bijvoorbeeld groeide  iemands been terug, dat twee en een half jaar eerder was geamputeerd.

Zelfs Amsterdam kan bogen op een vrij uniek wonder. In 1345 braakte een stervende man een hostie uit, die samen met het braaksel in de open haard werd gegooid. De volgende dag bleek dat de hostie niet verbrand was. De hostie werd naar de pastoor van de oude kerk gebracht, maar keerde op miraculeuze wijze terug naar het huis van de stervende man. Dit herhaalde zich tot 3 keer toe. Hierna werd besloten dat het kennelijk een wonder was en dat op de plaats van het huis een kerk gebouwd moest worden: De heilige Stede.

De Heilige Stede aan het rokin voor de afbraak in 1908. (afbeelding: Bureau Monumentenzorg Amsterdam)
De Heilige Stede aan het rokin voor de afbraak in 1908. (afbeelding: Bureau Monumenten en archeologie Amsterdam)

Amsterdam als bedevaartsoord

Tijdens de middeleeuwen ontwikkelde de kapel zich tot een bedevaartsoord en Amsterdam profiteerde van de duizenden pelgrims die elk jaar het wonder kwamen herdenken. In maart hielden de pelgrims een grote processie door de stad onder andere over de Heilige Weg die genoemd was naar de Heilige Stede. In 1578, toen Amsterdam zich als een van de laatste steden in Holland aansloot bij de opstand tegen de Spanjaarden en protestants werd, kwam de Heilige Stede in handen van de protestanten. Sindsdien werd er geen processie meer gehouden.

Pas in 1881 begonnen katholieken, in eerste instantie stiekem, weer een tocht te houden volgens de route van de middeleeuwse processie. Omdat processies tot 1984 in Amsterdam officieel verboden waren, werd de tocht een stille omgang om het verbod te omzeilen. Toen de protestanten hier achter kwamen bedachten ze een truc om de katholieken in hun hart te treffen. In 1908 werd ondanks hevig katholiek protest de Kerk afgebroken door de hervormde gemeente, die hiermee het begin- en eindpunt van de stille omgang vernietigde. Dat het gebouw, wat er al sinds de middeleeuwen stond, hiermee verloren ging, interesseerde de protestanten niet. Het was immers belangrijker dat de katholieken geïrriteerd werden.

Helaas voor de hervormde gemeente hield de stille omgang niet op en in de jaren 50 van de vorige eeuw liepen er op het hoogtepunt 90.000 mensen mee. De laatste jaren echter schommelt het aantal deelnemers rond de 7.000.

Categories
Geschiedenis

Het slappe Amsterdamse excuus voor een stadmuur

In de middeleeuwen had Amsterdam nog geen echte stadsmuur. De stad werd beschermd door wallen met houten palen er op. In 1480 werd het besluit genomen dat een echte stadsmuur toch wel noodzakelijk was vanwege dreiging vanuit Utrecht en Gelre. Na een krappe tien jaar stond er dan ook een muur van zo’n 5 a 6 meter hoog die de hele stad omsloot, uitgezonderd de lastage aan de oostkant van de stad. De bewoners van de lastage, wat tegenwoordig de nieuwmarktbuurt is, waren hier zeer teleurgesteld in en probeerden via de landvoogdes van Holland hierover te klagen. De bestuurders van de stad konden het niet waarderen dat er buiten hen om geklaagd werd en stuurden meteen een boodschap aan de landvoogdes dat de inwoners van de lastage voor hun beurt hadden gesproken en onzin uitkraamden.

Rechts de Gelderse kade en in het midden de onbeschermde lastage...
Rechts de Gelderse kade en in het midden de onbeschermde lastage…(Cornelis Anthonisz)

Achteraf bleek dat de mensen in de lastage inderdaad niet zo’n moeite hadden hoeven doen. De stadsmuur bleek niet heel stevig en bood weinig bescherming. Er werd namelijk binnen enkele jaren na de oprichting van de muur een verbod uitgevaardigd voor kinderen om op en rond de muur te spelen, stenen uit de muur te halen en hiermee te gooien en als klap op de vuurpijl werd het ook verboden om de muur om te duwen.

Categories
Geschiedenis

De Nieuwe Oosterbegraafplaats

Zoals de naam al suggereert, is de Nieuwe Oosterbegraafplaats in de Watergraafsmeer niet de eerste Oosterbegraafplaats. Deze eer viel namelijk te beurt aan het terrein waar nu het Tropenmuseum staat. In 1866 opende hier de Oosterbegraafplaats.  Deze begraafplaats heeft maar een kleine 30 jaar bestaan, want door de snelle stadsuitbreiding en de neiging van veel Amsterdammers toch niet het eeuwige leven te hebben, was er te weinig ruimte. Begin 20e eeuw werd het terrein gekocht door het Koninklijk Instituut voor de Tropen dat daar samen met het Koloniaal Museum een nieuw gebouw wilde neerzetten.

Toen het terrein was aangekocht, bleek echter dat niet alle graven geruimd mochten worden. Tijdens de bouw is er dus rondom een aantal graven heen gebouwd en bleef er een gedeelte van de begraafplaats bestaan. Pas in 1955 zijn de resterende graven geruimd om plaats te maken voor wat nu het Amstellyceum is. Voordat de bouw hier echter van begon, werden er door kinderen uit de buurt nogal wat schedels ontvreemd, die nooit meer zijn teruggevonden.

Onderstaand het grootste graf van de Nieuwe Oosterbegraafplaats, de graftombe van generaal van Heutsz, die op Atjeh in het toenmalig Nederlands-Indië flink huisgehouden heeft.

Ook nu nog het grootste graf op deze begraafplaats.
Ook nu nog het grootste graf op deze begraafplaats.

Het graf werd betaald door een inzameling onder zijn fans. Ze bleken zoveel bij elkaar gebracht te hebben, dat behalve dit graf er ook nog geld over was voor een extra monument, dat tegenwoordig op de Apollolaan te vinden is. Door de jaren heen is daar vrij veel protest tegen ontstaan, omdat men anders ging aankijken tegen de koloniale rol van Nederland in Indonesië. Ook de zoon van Van Heutsz, die in 1943 lid was van de SS,  was het niet met het monument eens. Niet omdat hij iets tegen Nederland als koloniale macht had, maar omdat hij het monument te lafjes vond.

De Nieuwe Oosterbegraafplaats vierde intussen in 1994 haar eeuwfeest met de feestelijke opening van nieuwe crematieovens. Belangstellenden kregen toen een exclusief kijkje vanuit een crematieoven. Altijd reden voor een puik feestje!