Categories
Geschiedenis Wetenschap

Hoe de vader van de vis-kunde aan zijn eind kwam…

Carolus Linnaeus was een Zweedse botanist en zoöloog, afkomstig uit de ballenbak van Ikea (Småland). Hij is de grondlegger van het systeem voor de wetenschappelijke naamgeving van soorten. Zijn studie geneeskunde deed hij aan de universiteit van Uppsala, waar hij zijn goede vriend Peter Artedi leerde kennen. Artedi studeerde al 4 jaar langer aan de universiteit, hoewel hij nog nooit college had gevolgd. Dat kwam omdat hij de enige student scheikunde was en er maar twee hoogleraren waren die hem iets op dat gebied konden bijbrengen. Die hadden het helaas te druk, niet per se met lesgeven, want een van hen gaf gewoon sowieso nooit college.

Vanaf de kennismaking bleek dat beiden het buitengewoon goed met elkaar konden vinden en de basis was gelegd voor een levenslange vriendschap, hoewel dat in het geval van Artedi niet zo heel lang was…

Linnaeus vertrok na zijn studie naar Lapland op een wetenschappelijke expeditie, maar besloot bij terugkomst te promoveren. Het goedkoopst was dat in Harderwijk, waar toen nog een universiteit was gevestigd met een bedenkelijke reputatie. Van iemand met een slechte wetenschappelijke naam, werd dan ook wel gezegd dat hij van de universiteit van Harderwijk kwam. Dat hield Linnaeus echter niet tegen, want hij had zijn proefschrift in Zweden al geschreven en kon bij aankomst in Harderwijk binnen 6 dagen promoveren.

Alhoewel Linnaeus dus doctor in de geneeskunde was, was zijn grootste prestatie het invoeren van een nieuw classificeringssysteem voor dieren en planten, dat ook nu nog gebruikt wordt en waar het hele gebied van taxonomie op gebaseerd is. Al in zijn eigen tijd werd hij er beroemd door en wellicht dat hij het daardoor hoog in z’n bol kreeg. Zijn vrije tijd besteedde hij namelijk voornamelijk aan schrijfsels over zijn eigen grootsheid, waarbij hij onder andere beweerde dat er nooit een groter botanicus was geweest en dat zijn systeem de grootste wetenschappelijke prestatie ooit was. Hij had ook alvast een eigen grafschrift verzonnen: princeps botanicorum, de prins der botanici. Mensen die het niet met hem eens waren kregen vaak een eigen onkruid of bijvoorbeeld een pad naar zich genoemd.

De Engelstalige wereld was in eerste instantie erg in zijn nopjes met het nieuwe systeem van Linnaeus omdat allerlei vulgaire namen voor planten zoals bum-towel, mare’s fart en open arse nu gewoon nette Latijnse namen kregen. Helaas bleek Linnaeus nogal geobsedeerd door voortplantingsorganen, zodat er hopen planten met namen als fornicata, vulva of clitoria opgescheept zaten en het met de netheid nogal tegenviel.

Artedi was intussen via een omzwerving in Engeland ook terecht gekomen in Nederland en was inmiddels een vooraanstaand visexpert geworden. In de 18e eeuw was het overigens nog heel gewoon om verschillende studiegebieden te combineren en er waren genoeg advocaten te vinden, die bijbeunden als geoloog, of artsen die chemicus werden.

In Leiden ontmoetten de 2 vrienden elkaar toevallig weer en stelde Linnaeus Artedi voor aan Albertus Seba, een apotheker, die ook een collectie bijzondere planten en dieren verzamelde. Seba was schatrijk omdat hij zijn eerste collectie had verkocht aan Peter de Grote, maar hij had inmiddels een nog grotere collectie bij elkaar gebracht. Omdat zijn apotheek aan de Haarlemmerdijk in Amsterdam zat, op loopafstand van de haven, was hij vaak als eerste bij schepen die binnenkwamen en kon zo de mooiste exotische zaken bemachtigen.

Seba stelde voor dat Artedi hem zou helpen bij het opstellen van een geïllustreerde thesaurus van zijn verzameling en dan specifiek het gedeelte over vissen. De thesaurus werd uiteindelijk uitgegeven in delen over tientallen jaren tussen 1734 en 1765 en is zelfs 10 jaar terug heruitgegeven door Taschen vanwege de prachtige 18e eeuwse illustraties.

Vissen

Linnaeus zal er later allicht spijt van hebben gehad dat hij zijn vriend introduceerde bij Seba, want niet zo heel lang hierna had Artedi een etentje bij Seba, waarbij kennelijk grote hoeveelheden drank werden genuttigd. In het nog niet verlichte Amsterdam probeerde Artedi ‘s nachts de weg terug te vinden, maar viel hij prompt in de gracht, waar zijn lichaam de volgende dag werd gevonden. Een toepasselijker einde dan te sterven in het water is er uiteraard niet voor de vader van de vis-kunde.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *